Ratującym Ocaleni – wyróżnienie honorowe

Konkurs na koncepcję upamiętnienia Polaków ratujących Żydów w czasie okupacji niemieckiej.

Konkurs architektoniczno-rzeźbiarski. Wyróżnienie honorowe. Autorzy: artysta rzeźbiarz Maciej Aleksandrowicz; KAPS Architekci, Łukasz Gaj.

Prezentowana forma upamiętnienia osób ratujących żydów podczas II Wojny Światowej została zaprojektowana do wyjątkowego miejsca. Jest to współczesny skwer sąsiadujący z Muzeum Historii Żydów Polskich. W otoczeniu znajdują się liczne inne formy upamiętnień, dotyczą one bezpośrednio lub pośrednio najważniejszych wydarzeń z przeszłości tego miejsca. Istniejące w tej części miasta getto było końcem historii dawnej społeczności żydowskiej i stało się jedną z ikon tragedii tego narodu. Zespół jest świadomy kontekstów historycznych i współczesnej publicznej dyskusji na temat ewentualnej roli jaką będzie pełnił ten obiekt. Proponujemy upamiętnienie abstrakcyjne.

Forma, która nie odwołuje się bezpośrednio do motywów symbolicznych, ani nie pobudza silnych emocji, zwłaszcza wynikających ze stosowania stereotypów, pozwala na indywidualną refleksję.

Stonowana forma upamiętnienia będzie nie tylko wyrażonym instytucjonalnie podziękowaniem, ale ma być okazją do osobistej wdzięczności osób lub grup wobec znanych lub zapomnianych ratujących. Wieloznaczność formy pozwala na zróżnicowany odbiór formy. Od nieświadomości jej roli do wyjątkowych indywidualnych relacji. Naszym zdaniem oddaje to złożoną sytuację osób, które ratowały polskich żydów i reakcji ich otoczenia.

Przewodnim motywem jest lustrzana cienka linia przecinająca skwer. Napotyka ona formę przestrzenną, której niespokojne ściany pokonuje. Forma przestrzenna jest zawieszona ponad gruntem, ma u podstawy, od strony muzeum, ciemną linię cienia. Spotkanie dwóch linii, jasnej i ciemnej jest zasadniczym motywem pracy. Długa linia jest parafrazą formy niezrealizowanego upamiętnienia ofiar z największego obozu koncentracyjnego, zaprojektowaną przez Oskara Hansena. W tym przypadku symbolizuje ocalone życie.

Forma upamiętnienia uzupełniona będzie o napis w trzech językach. Wykonany z polerowanej stali umieszczony w gruncie. Będzie się on znajdował w pewnym oddaleniu od innych części dzieła. Dystans ten pozwala na odmienne potraktowanie tej części. Może być to rozumiane jako spełnienie intencji wyrażenia podziękowania lecz bez bezpośredniego narzucania tego gestu innym odbiorcom.

Każdy element instalacji reaguje na światło. Pozwala to na trwałe i różnorodne nawiązanie relacji wizualnych z otoczeniem zwłaszcza z panującą pogodą i porą roku.

Od strony południowej niektóre powierzchnie bryły będą odbijały trawę. Chcemy aby obiekt z tej strony nie ingerował wizualnie w przestrzeń, wykorzystywaną przez mieszkańców do rekreacji.

FROM THOSE YOU SAVED. Competition for the concept of commemoration honoring poles who rescued jews during the german occupation

Honourable mention. Authors: sculptor Maciej Aleksandrowicz, KAPS ARCHITEKCI, Łukasz Gaj.

The hereby presented form of commemoration of persons rescuing Jews during World War II was designed for an exceptional place, the nowadays square neighbouring Museum of the History of Polish Jews. In the surroundings there are many other forms of commemoration pertaining directly or indirectly to most important events in the history of this place. The ghetto existing in this part of town witnessed an end of old Jewry and became an icon of this tragic nation’s fate. Our team is conscious of the historic contexts as well as of present public debate on potential role of the planned construction. We suggest the abstract commemoration; a form that is neither directly appealing to symbolic motives nor evoking strong emotions, especially resulting from stereotypes, thus allowing individual reflection.

Toned down form of commemoration not only will be a institutionally expressed gratitude, but as well a chance for personal appreciation of individuals and groups to the remembered and forgotten rescuers. The ambiguity of the form allows its differentiated reception, from unawareness of its role to unique individual relations. In our opinion it renders complicated situation of persons rescuing polish Jews and reactions of people around them.

The central motive is a thin reflective line crossing the square. It meets a spatial form which restless walls it surmounts. The spatial form is suspended over the ground. At its base, from the Museum’s side, there is a dark shadow line. The crossing of the two lines, the light and the dark one, is the fundamental motive. In this case it symbolizes the rescued life.

Form of commemoration will be provided with an inscription in three languages. Made of polished steel it will be set in the ground at some distance from remaining pieces of composition. This distance allows different treating of this part. It may be understood as fulfilling the intention of expressing gratitude but without direct imposing the gesture to other members of the audience.

Each installation component is light-reactive. It allows forming a permanent and diverse visual relation with the surroundings, especially due to the weather conditions and season.

From the south side some surfaces of the monument will be reflecting grass. Our intention is that the object would not interfere visually with the neighborhood, that the residents use for recreation.

KONKURSY, PUBLIC, URBAN PLANNING